Between Fiction and Utopia: Change in Habermas's Approach to Religion and His Project of Post-Secular Society

Sekülerleşme konusu, sosyolojinin en verimli tartışma alanlarından biri olarak son yarım asırdır ciddi düzeyde fikri kamplaşmalara sahne olmaktadır. Sosyolojinin kurucu isimlerinin dinin geleceğine yönelik kehanetleriyle temelleri atılan sekülerleşme literatürü, dine daha fazla alan açan modern dönem sosyologların farklı yaklaşımlarıyla zenginleşmeye devam etmektedir. Sosyal bilimlerin pek çok alanıyla bir şekilde irtibatı bulunduğu için disiplinler arası mahiyete sahip olan bu literatürde kimi kavram ve yaklaşımlar ön plana çıkarken, görüşler diğerleri kadar etkili olamamıştır. Bilhassa Türkçe yeterince irdelenmemiş yaklaşımlarından de “post-seküler” kavramsallaştırmasıdır. 1950’lerin sonlarından itibaren bazı sosyal teologların çalışmalarında karşılaşılmakla birlikte söz konusu kavramı geniş tartışmaya sosyolog, Jürgen Habermas olmuştur. Habermas, 2000’lerden sonra yazdığı metninde, özellikle Avrupa toplumları gibi belirli süreçlerinden geçmiş ülkelerin aşamaya geçmekte olduklarını, böylelikle toplumda dünya görüşü açısından çeşitlenen seküler dindar vatandaşların ortak uzlaşı noktasında buluşmaları gerektiğini ileri sürmektedir. Habermas’ın post-seküler toplum projesini sorunsallaştıran makale aynı zamanda din fenomenine yaklaşımında entelektüel dönüşüm yaşayan Habermas’a dair portre çıkartmayı hedeflemektedir. Literatür taraması yönteminin kullanılacağı çalışma; muğlak olduğu, ütopik veçhelerinin Avrupa-merkezci perspektif sunduğu birtakım eleştirilerle karşılaşan “post-seküler toplum” etrafında çaplı değerlendirme yapmayı amaçlamaktadır. Birtakım açmazları bulunmakla adlandırmasının, seküler-dini (kutsal) dikotomisini aşmak meseleyle ilgili kuşatıcı geliştirmek adına önemli görülmesi gerektiği sonucuna ulaşan makale, bilhassa ülkemiz literatüründe bakışı derece ihmal edilen konuyla analizlerine sosyoloğu başvurulması gerektiğine dikkat çekmektedir.